بیماری VHS(خونریزی پوزه در ابزیان)

بیماری VHS(خونریزی پوزه در ابزیان):

بیماری خون‌ریزی پوزه (Viral hemorrhagic septicemia) از بیماری‌های ویروسی در ماهیان است.

این بیماری به نام های مختلف نامیده شده است که عبارت اند از :

۱ – بیماری اگتود

۲ – کم خونی عفونی

۳ – سندرم کبدی – کلیوی – روده ای

۴ – همه گیری بیرون زدگی چشم

۵ – تورم عفونی کلیه و تخریب کبد

۶ – هیپرتروفی عفونی کلیه و تخریب کبد

این بیماری توسط ویروس VHSV در ماهی ها به وجود می اید که از نوع ویروس های RNA دار است و به شکل گلوله تفنگ است.عامل بیماری یک رابدوویروس است . این ویروس به شدت به حرارت حساس می باشد . در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد  در عرض پانزده  دقیقه از بین می رود . در دمای۰ درجه سانتی گراد به مدت ۲۴ ساعت ولی در ۲۰ – درجه سانتی گراد  به مدت طولانی زنده می ماند .ویروس vhs دارای ۴ نوع ژنوتیپی شامل ژنوتیپ های ۱ و ۲ و۳ که عمدتا در اروپا و اسیا یافته شده و باعث یک بیماری شدید در ماهی های قزل الای رنگین کمان می شوند و ژنوتیپ نوع ۴ که نژاد امریکای شمالی هم نامیده می شود در ماهی های وحشی در غرب و شرق کرانه های امریکای شمالی یافته شده است و اخیرا در ابخیز دریاچه های بزرگ نیز یافته شده است.بیماری خون‌ریزی پوزه (VHS) یک بیماری فصلی است که شدیدترین اپیدمی آن در اواخر زمستان و اوایل بهار زمانی که درجه آب بالا می‌رود، دیده می‌شود.این بیماری از بسیاری از کشورهای غرب  و شرق اروپا ، شوروی ، امریکا و خلیج آلاسکا گزارش شده است . در صد ابتلا به تلفات بسیار بالا است و معمولا منجر به مرگ و میر قابل توجهی در ماهیان می گردد .

لیست گونه های مستعد بیماری vhs:

انتقال بیماری:

انتقال بیماری عمدتا توسط آب آلوده به ویروس صورت می گیرد . ویروس VHS در تمامی سنین می تواند به ماهی حساس منتقل شود . این ویروس می تواند در بدن ماهی میزبان حامل برای مدت طولانی باقی بماند و از طریق ادرار و ترشحات جنسی ماهی دفع شود .انتقال از طریق سطوح تخم های آلوده ممکن است صورت بگیرد اما انتقال عمودی و ورود ویروس به داخل تخم به اثبات نرسیده است .شیوع بیماری زمانی رخ می دهد که درجه حرارت آب در پایین ترین سطح خود قرار دارد (۴ تا ۱۴سانتی گراد) اعتقاد بر این است که استفاده از ماهیان دریایی آلوده به بیماری در جیره های غذایی تر و تازه  و تخم چشم زده آلوده ، سبب انتقال بیماری می گردد. به طور تجربی می توان ماهیان را با تزریق عضلانی ، داخل صفاقی ، غوطه وری در آب حاوی ویروس و با خوردن غذای حاوی ویروس آلوده کرد . عقیده بر این است برخی پرندگان مثل حواصیل می توانند ویروس را به طور مکانیکی منتقل کنند.

کانون های بیماری و پراکندگی ان در جهان:  

vhs در ایران:

بیماری VHS یا سپتی سمی خونریزی دهنده را یک بیماری ویروسی واگیر در ماهیان سردآبی بخصوص قزل آلای رنگین کمان دانست که در سال ۱۳۹۲ از طریق واردات غیرمجاز تخم چشم زده آلوده به ایران وارد شد.در این مدت این بیماری در ایران در استان هایی هم چون : چهارمحال و بختیاری –همدان-قزوین-کرمانشاه – کردستان و لرستان مشاهده شده وتلفات و خسارات زیادی بر جا گذاشته است.

براساس گزارش‌ها از سال گذشته تاکنون حدود سه میلیون و ۷۰۰ هزار کیلوگرم ماهی سردآبی در استان‌های مختلف کشور بر اثر این ویروس تلف شده‌اند. همچنین گفته می‌شود صاحبان مزارع پرورش ماهیان سردآبی از سال گذشته تاکنون ۴۰ میلیارد تومان متضرر شده‌اند.

میزبان:

میزبان این ویروس تنها ماهی ها بوده و باعث تلفات در ماهیان سردابی می شود این بیماری مشترک بین انسان و دام نیست و خطری را متوجه انسان نمی کند.

علائم بالینی و ضایعات:

بیماری به سه فرم حاد ، مزمن و عصبی ممکن است ظاهر شود .

فرم حاد:

در این فرم ماهیان مبتلا بی اشتها شده و شنای غیر طبیعی دارند و تلفات بسیار شدید است ماهیان بیمار بی حال بوده و به کناره های استخر که جریان آب آرام و کمتر است ، می روند . در استخر های خاکی مبتلایان تمایل دارند به نواحی که رویش گیاهی دارند پناه بیاورند .برخی ماهیان در نواحی خروجی یا گوشه های استخر آرام و بی تفاوت به محیط اطراف دیده می شوند . ماهیان بیمار به طور قابل توجهی تیره تر از حد طبیعی به نظر می رسند و ممکن است بیرون زدگی چشم ها ( یک طرفه یا دو طرفه ) در آن ها دیده شود و آب شش ها و گاهی روی سطح آن ها خون ریزی های نقطه ای دیده می شود خون ریزی وسیع در قاعده باله ها و کاسه چشم وجود دارد . در اندام های داخلی ممکن است خون ریزی های فراوانی مشاهده شود این خون ریزی ها در کبد ، کلیه ها ، کیسه شنا ، گناد ها و عضلات قابل مشاهده هستنئد . کبد رنگ پریده و حاوی لکه های خون ریزی ، کلیه ها و طحال نیز متورم و پر خون می شود .این ماهیان به واسطه خونریزی شدید داخلی بسیار کم خون هستندکه این حالت بویژه در آبشش ها و کبد به خوبی مشخص است. کیسه شنا و کلیه ممکن است بزرگ شده یا تمام محوطه شکمی از مایعات پُر شود در این ماهی ها حالت ادم به خوبی مشاهده می گردد.کبد بسیار رنگ پریده خاکستری و تا حدودی زرد رنگ می شود وکلیه نازک تر و به رنگ قرمز درمی اید.

فرم مزمن:

در فرم مزمن بیماری ، درصد تلفات ماهیان کمتر است . ماهیان مبتلا بی حال ، کم اشتها و تیره رنگ می شوند بیرون زدگی چشم ، کم خونی شدید و خون ریزی از علائم عمده این بیماری می باشد .

فرم عصبی:

در این فرم از بیماری علائم عصبی و تشنجی بیشتر از سایر علائم  این بیماری مشاهده می شود . ماهی های مبتلا شنای غیر طبیعی دارند ، گاهی به دور خود می چرخند و یا بدون حرکت در گوشه ای از استخر می ایستند .

تشخیص

تشخیص قطعی بیماری بر اساس جداسازی ویروس از کشت سلولی و شناسایی آن با کمک میکروسکوپ الکترونی و با استفاده از روش های سرولوژیک می باشد .ویروس این بیماری را می توان از هموژنیزه کردن اندام های داخلی ، فراورده های جنسی و ادرار ماهی جدا کرد . میزان ویروس در نواحی قدامی کلیه و طحال بیشتر از کبد ، قلب و عضلات است .

پیشگیری و درمان:

روش کنترل از ابتلا به VHS ممانعت از ورود آلودگی و تماس ماهیان حساس به ویروس می باشد. جهت تامین آب مراکز تکثیر و پرورش ماهیان سرد آبی ، باید از آب عاری از ویروس ( آب چشمه و چاه ) استفاده کرد  و یا از ورود ماهیان وحشی به کار گاه جلوگیری نموده ، آب مورد استفاده در صورت امکان با اشعه UV ضد عفونی گردد .کاهش استرس های محیطی در کنترل بیماری می تواند موثر باشد . تخم ها را بایستی از مولدین غیر آلوده تهیه نمود برای اطمینان بیشتر می توان از ترکیبات ضد عفونی کننده ید دار به میزان ۱۰۰PPM و به مدت ده دقیقه استفاده کرد و تخم ها را ضد عفونی نمود .برای ضد عفونی استخر ها و کانال های سیمانی می توان از محلول فرمالین ، هیپوکلریت سدیم و یا یدوفور ها استفاده نمود .

جلوگیری از انتشار بیماری در محیطهای پرورشی و مناطق ماهیگیری :

ویروس بیماری می تواند توسط ادرار ، مدفوع ماهی آلوده و همچنین مایع اسپرمی و تخمدانی انتشار یابد. منابع آّبی و وسایل از قبیل چکمه ، سطل توری و … که با این آّب آلوده شده ، می تواند آلودگی را به جمعیت ماهیان در مکان دیگر انتقال دهد.

رعایت نکات زیردر جهت بیمه شدن از انتشار ویروس به مکانهای دیگر الزامی است:
۱- از ورود ماهیان بیمار و یا آبهای آلوده جلوگیری به عمل آید.

– ماهیان از منابع قابل اطمینان خریداری شود.
– ماهیان توسط متخصصین معتبر مورد بازرسی قرار گرفته باشد.
– اگر از آبهای سطحی استفاده می شود ، جریان آب ورودی جدا شود.

۲- وسایل و ابزار آلات به صورت مشترک در مزارع مورد استفاده قرار نگیرد.

۳- هر چه زودتر در کوتاهترین زمان ممکن نسبت به خروج ماهیان مرده و بیمار اقدام شود.
۴- وسایل و ماشین های حمل ماهی تمیز و ضدعفونی گردد.
– این عمل شامل چکمه ها ، سطل ها ، توری ها و … هم می شود.
– مواد ضدعفونی خنثی یا شستشو گشته و یا قبل از استفاده بعدی کاملا خشک شود.
۵- پرندگان ماهی خوار ریسک پایینی در درگیری به بیماری داشته ، اما می توانند باعث انتقال آلودگی بین منابع آّبی گردند.
۶- نقل و انتقال بین فارمهای فعال از قبیل : لوازم ، گامتها ، ظروف و … می تواند حالت بالقوه ای در انتشار بیماری باشد.

قرنطینه:

.پس از خروج ماهی ها مکان انها را برای مهار ویروس قرنطینه کرده اب موجود در استخر را خشک نموده و استخر را ضد عفونی می کنند. برای ضد عفونی استخر ها و کانال های سیمانی می توان از محلول فرمالین ، هیپوکلریت سدیم و یا یدوفور ها استفاده نمود .اما در نهایت شایان ذکر است که vhs درمان خاصی ندارد.